Wieloletnia wojna domowa i niespodziewany upadek
Grudzień 2024 roku zapisze się na kartach historii Syrii jako moment kluczowy w zakończeniu ponad pięćdziesięciu lat rządów rodziny al-Asadów. Po 13 latach wyniszczającej wojny domowej rebelianci z Hayat Tahrir al-Sham (HTS) przejęli kontrolę nad Damaszkiem, zmuszając Baszara al-Asada do ucieczki. Wydarzenia te kończą jeden z najdłuższych konfliktów współczesnego Bliskiego Wschodu, ale otwierają również nowy rozdział pełen wyzwań.
Hayat Tahrir al-Sham przejmuje kontrolę nad Aleppo i Damaszkiem
27 listopada 2024 roku rebelianci z HTS, wspierani przez sojusznicze ugrupowania, rozpoczęli niespodziewaną ofensywę z północy kraju. Swoją akcję motywowali chęcią "odparcia agresji", oskarżając siły rządowe o eskalację przemocy wobec ludności cywilnej. Kluczowym celem było zajęcie Aleppo – drugiego co do wielkości miasta Syrii. 30 listopada Aleppo znalazło się w rękach opozycji niemal bez walki, co symbolicznie podkreślono obaleniem pomnika Bassala al-Asada, brata Baszara.
Po zdobyciu Aleppo siły rebeliantów szybko przemieściły się na południe, zajmując Hama 5 grudnia oraz Homs dwa dni później. Każde z tych miast stanowiło ważny strategiczny punkt na drodze do stolicy. Ostatecznie w nocy z 7 na 8 grudnia HTS wkroczyło do Damaszku, przejmując miasto niemal bez oporu. Jednym z najbardziej symbolicznych aktów było uwolnienie tysięcy więźniów z Saydanaya – więzienia, w którym reżim Baszara al-Asada przeprowadzał masowe egzekucje opozycjonistów.
Przyczyny szybkiego upadku reżimu
Gwałtowny upadek reżimu Baszara al-Asada był efektem wielu czynników. Siły syryjskiego wojska były osłabione latami wojny, sankcjami międzynarodowymi oraz wewnętrzną korupcją. Tradycyjni sojusznicy, tacy jak Rosja i Iran, również nie byli w stanie udzielić wystarczającego wsparcia. Rosja, skoncentrowana na wojnie w Ukrainie, ograniczyła swoje operacje w Syrii, a Iran zmagał się z presją międzynarodową oraz atakami izraelskimi na swoje siły w regionie.
Siły rebeliantów skorzystały z osłabienia syryjskiego rządu, organizując niespodziewaną i dobrze skoordynowaną ofensywę. Ugrupowanie Hayat Tahrir al-Sham, które wcześniej kontrolowało północne prowincje Aleppo i Idlib, skonsolidowało swoje wpływy, wyeliminowało rywali i przystąpiło do decydującego ataku. Przywódca HTS, Abu Mohammed al-Jawlani, zadeklarował, że celem działań jest "obalenie reżimu i budowa instytucji wybranych przez naród".
Historia konfliktu i rządy rodziny al-Asadów
Wojna domowa w Syrii rozpoczęła się w 2011 roku jako pokojowy protest przeciwko reżimowi Baszara al-Asada, który brutalnie stłumił manifestacje. Konflikt szybko przerodził się w pełnoskalową wojnę, w którą zaangażowały się mocarstwa światowe. Baszar al-Asad, z pomocą Rosji, Iranu i wspieranych przez nich milicji, przez lata zdołał odzyskać kontrolę nad większością kraju, ale północne prowincje pozostawały pod kontrolą opozycji.
Rządy Baszara al-Asada były kontynuacją autorytarnego modelu wprowadzonego przez jego ojca, Hafeza al-Asada. Podczas ich trwania doszło do brutalnych represji wobec opozycji, masowych przesiedleń i załamania gospodarki. Wojna domowa kosztowała życie ponad 500 tysięcy ludzi, a 12 milionów zostało zmuszonych do opuszczenia swoich domów.
Kto był zaangażowany w konflikt w Syrii?
Wojna domowa w Syrii, trwająca od 2011 roku, zaangażowała różnorodne grupy i frakcje walczące o kontrolę nad krajem. Poniżej przedstawiono główne ugrupowania uczestniczące w konflikcie:
Siły rządowe:
Syryjska Armia Arabska (SAA): Regularne siły zbrojne lojalne wobec prezydenta Baszara al-Asada. Otrzymują wsparcie od sojuszników, takich jak Rosja i Iran.
Hezbollah: Libańska szyicka organizacja paramilitarna, wspierająca rząd syryjski poprzez dostarczanie bojowników i zasobów.
Siły rządowe wspierane przez Rosję:
Rosja:
- Wsparcie militarne: Rosja rozpoczęła bezpośrednią interwencję militarną w Syrii we wrześniu 2015 roku na prośbę rządu Baszara al-Asada.
- Operacje lotnicze: Rosyjskie siły powietrzne odegrały kluczową rolę w bombardowaniach terenów kontrolowanych przez opozycję i dżihadystów, w tym Aleppo i Idlibu.
- Bazy wojskowe: Rosja utrzymuje strategiczne bazy wojskowe w Syrii, takie jak baza lotnicza Hmeimim oraz port morski w Tartusie, co zapewnia jej trwałą obecność w regionie.
- Wsparcie polityczne: Na arenie międzynarodowej Rosja blokowała rezolucje ONZ skierowane przeciwko reżimowi Asada i wspierała jego legitymizację jako przywódcy Syrii.
Najemnicy z grupy Wagnera:
- Rosja wykorzystała także prywatnych najemników z grupy Wagnera do wsparcia operacji naziemnych w Syrii, szczególnie w kluczowych bitwach o pola naftowe i kontrolę strategicznych miast.
Wsparcie Iranu dla al-Asada
Wsparcie militarne:
Irańska Gwardia Rewolucyjna (IRGC):
- Irańscy dowódcy wojskowi, szczególnie z Korpusu Strażników Rewolucji Islamskiej (IRGC), byli zaangażowani w szkolenie i doradztwo dla syryjskiej armii.
- IRGC wysyłało do Syrii tysiące własnych bojowników, w tym elitarną jednostkę Al-Kuds, pod dowództwem generała Kasema Solejmaniego (zabitego w 2020 roku w ataku USA).
Milicje szyickie:
- Iran organizował i wspierał milicje szyickie, w tym jednostki z Iraku, Afganistanu i Pakistanu, takie jak Liwa Fatemiyoun i Liwa Zaynabiyoun.
- Hezbollach, szyicka milicja z Libanu wspierana przez Iran, odegrała kluczową rolę w wielu bitwach, takich jak obrona Damaszku i Aleppo.
Wsparcie logistyczne i finansowe:
Dostarczanie uzbrojenia:
- Iran dostarczał broń i sprzęt wojskowy dla sił Asada, w tym drony bojowe, rakiety i amunicję.
Finansowanie:
- Iran wspierał syryjski reżim miliardami dolarów, aby utrzymać stabilność gospodarki Syrii i umożliwić dalsze działania wojskowe.
Cele strategiczne:
Zabezpieczenie szlaku szyickiego:
- Iran dążył do utrzymania korytarza wpływów obejmującego Irak, Syrię i Liban, znanego jako „szyicki półksiężyc”, co pozwalało na łączenie Iranu z Hezbollachem.
Obrona ideologiczna:
- Jako kraj szyicki, Iran wspierał reżim Asada, aby zapobiec przejęciu władzy w Syrii przez sunnickie grupy dżihadystyczne i opozycję.
Grupy opozycyjne:
Wolna Armia Syrii (FSA): Pierwotnie główna siła opozycyjna, składająca się z dezerterów z SAA oraz ochotników. Z czasem uległa fragmentacji na mniejsze frakcje.
Syryjska Koalicja Narodowa: Polityczna platforma opozycji, reprezentująca różne grupy antyrządowe na arenie międzynarodowej.
Grupy islamistyczne i dżihadystyczne:
Hayat Tahrir al-Sham (HTS): Koalicja ugrupowań islamistycznych, w tym dawny Front al-Nusra, działająca głównie w północno-zachodniej Syrii.
Państwo Islamskie (ISIS): Ekstremistyczna organizacja dążąca do ustanowienia kalifatu, kontrolująca znaczne obszary Syrii i Iraku w szczytowym okresie swojej działalności.
Grupy kurdyjskie:
Ludowe Jednostki Ochrony (YPG): Główna kurdyjska milicja, działająca na północy Syrii, odgrywająca kluczową rolę w walce z ISIS.
Syryjskie Siły Demokratyczne (SDF): Koalicja kierowana przez YPG, obejmująca także arabskie i inne lokalne milicje, wspierana przez koalicję międzynarodową pod przewodnictwem USA.
Grupy wspierane przez Turcję:
- Syryjska Armia Narodowa (SNA): Zjednoczenie różnych frakcji opozycyjnych, wspierane i szkolone przez Turcję, działające głównie w północnej Syrii.
Każda z tych grup miała własne cele i sojusze, co doprowadziło do skomplikowanej i dynamicznej sytuacji na polu bitwy w Syrii. Interwencje zewnętrzne dodatkowo wpłynęły na przebieg i intensywność konfliktu.
Reakcje międzynarodowe i wyzwania dla przyszłości Syrii
Upadek reżimu Baszara al-Asada wywołał natychmiastowe reakcje na arenie międzynarodowej. Prezydent USA Joe Biden oświadczył, że jego administracja monitoruje sytuację w Syrii i pozostaje w kontakcie z partnerami w regionie. Premier Syrii, Mohammed al-Jalali, zadeklarował chęć współpracy z nowym przywództwem i wyraził nadzieję na pokojowe przejęcie władzy.
Przyszłość Syrii pozostaje jednak niepewna. HTS i inne ugrupowania muszą zmierzyć się z wyzwaniami związanymi z odbudową kraju oraz ustanowieniem stabilnych instytucji. Wielu obywateli, w tym uchodźcy, oczekuje konkretnych działań, które umożliwią im powrót do normalnego życia. Zniszczona gospodarka, podzielone społeczeństwo i liczne grupy zbrojne to tylko niektóre z problemów, które nowa władza będzie musiała rozwiązać.
HTS - "Po 50 latach opresji i 13 latach tyranii ogłaszamy koniec tej ciemnej ery oraz początek nowego rozdziału dla Syrii."
Początek nowego rozdziału
Syryjskie ugrupowania rebelianckie ogłosiły koniec "ciemnej ery", jednak droga do stabilności i odbudowy kraju jest długa. Upadek Baszara al-Asada zamyka brutalny rozdział w historii Syrii, ale otwiera nowy, pełen wyzwań i nadziei. Dla wielu obywateli jest to szansa na demokratyczną przyszłość i odbudowę kraju po latach cierpień.
Long before #HTS even existed, they called us terrorists, germs, infiltrators, foreign agents. We stood, unbroken, demanding freedom. This is Hama in 2011. Listen to our voices, hear our words, feel our resistance to tyranny. #Hama will be free. pic.twitter.com/SWnnHDvH7r
— Mazen Hassoun (@HassounMazen) December 5, 2024
Źródło: BBC, Reuters, Wikipedia, AP News, CNN
