W przypadku Marksa, krytyce uległa dogmatyka kapitalizmu. Systemu, który za życia ekonomisty wydawał się być niezastąpiony. W czasach, gdy tworzył, kapitalizm był trudną do postawienia w wątpliwość podstawą, stanowiącą niepodważalne źródło wszelkich ludzkich działań. On wskazał na jego słabości, czym znacząco osłabił jego pozycję.
Karol Marks i najważniejsze daty z jego życia
Karol Marks urodził się 5 maja 1818 roku w Trewir, a zmarł 14 marca w Londynie. W 1841 roku uzyskał doktorat z filozofii. W latach 1842-1843 był redaktorem w „Rheinische Zeitung”. W 1847 roku został członkiem Związku Komunistów, a rok później opublikował wraz z F. Engelsem Manifest komunistyczny. W 1849 roku wyjechał na stałe do Londynu. W latach 1864-1876 był przywódcą I Międzynarodówki. Pierwszy tom Kapitału opublikował w 1867 roku.
Kim był Karol Marks?
Karol Marks to najsłynniejszy przedstawiciel myśli socjalistycznej, niemiecki filozof, ekonomista i działacz rewolucyjny. W młodości należał do lewicy heglowskiej, grupy intelektualistów, którzy zajmowali się czynną krytyką zastanej rzeczywistości społecznej i ekonomicznej. Wraz z Engelsem, jego współpracownikiem, powołali do życia takie instytucje jak Związek Komunistów i Międzynarodowe Stowarzyszenie Robotników, nazywane też Pierwszą Międzynarodówką. Jego najważniejsze dzieła, czyli Manifest Komunistyczny i Kapitał, miały ogromny wpływ na ideologię późniejszego komunizmu.
Karol Marks i jego koncepcja uszczęśliwienia wszystkich
Myśl Marksa była niemalże wzorowym przejawem punktu zwrotnego w myśli politycznej, jakim była Wielka Rewolucja Francuska. To wtedy zaczęły się spory o wolność, władzę, naturę ludzką i relacje między ludźmi na łamach społeczeństwa. Całe następne stulecie było przepełnione tą tematyką. Coraz więcej ludzi zaczęło zauważać, że obecny porządek ekonomiczny jest niesprawiedliwy. Wtedy też tworzył Marks. Jego rozważania poprzedziły rozwój kapitalizmu, powstanie klasy robotniczej i pogłębienie się nierówności społecznych i wyzysku biednych przez bogatych. Te problemy stały się punktem wyjścia jego koncepcji ekonomicznych. Starał się zaproponować rozwiązanie, które uszczęśliwiłoby wszystkich, a nie tylko małą grupę ludzi.
Praca Marksa na początku służyła tylko innym
Marks na gruncie ekonomii politycznej porusza problem ideologii jako alienacji ekonomicznej. Twierdził on, że system kapitalistyczny opierający się na działaniu wolnego rynku jest przyczyną degradacji i upodlenia współczesnego człowieka. Robotnik (dziś pracownik) nie jest już autonomiczną istotą, a staje się częścią taśmy produkcyjnej. Podczas gdy on sam ledwo zarabia na przeżycie, jego praca przyczynia się do pomnażania bogactwa klasy posiadaczy. Jego praca jest wyobcowana, zamiast zaspokajać jego osobiste potrzeby, służy głównie do przynoszenia abstrakcyjnego zysku jego przełożonym. Marks uważał, że jest to atak na godność człowieka.
Konflikty gospodarcze wynikające z dysproporcji zawsze prowadzą do kryzysów
Marka twierdził, że taki stan rzeczy to prawdziwa ekonomiczna walka. Ten schemat adekwatny jest do całej historii ludzkości, która jest historią wyzyskiwania jednych przez drugich. To stosunki produkcji tworzą ekonomiczną strukturę społeczeństwa, na którą nakładają się formy świadomości. Wynika z tego, że stosunki gospodarcze w ogromnym stopniu wpływają na świadomość ludzi, która w obliczu niesprawiedliwego systemu jest nędzna. Marks postulował, że musi się to zmienić. Według niego konflikty gospodarcze wynikające z dysproporcji zawsze prowadzą do kryzysów, które pociągają za sobą przewroty społeczne. Uważał, że rewolucja jest nieuchronna i już na zawsze zmieni stosunki społeczne, prowadząc do komunizmu, systemu, w którym nikt nie pozostanie wykluczony. Tego typu przewrót prowadzić miał do likwidacji wolnego rynku i własności prywatnej. Tym sposobem powstać miało bezklasowe i sprawiedliwe społeczeństwo. Według niego władzę nad światem winien przejąć proletariat, klasa walcząca, niegodząca się na przejawy niesprawiedliwości. Tezy te były inspiracją m. in. Rewolucji Październikowej i myśli ekonomicznej Lenina, który na zawsze zmienił postrzeganie marksizmu.
Tezy Karola Marksa wpłynęły na całą późniejszą ekonomię
W związku z dosyć szeroką interpretacją myśli Marksa, jego teorie szufladkuje się często wyłącznie w obrębie ekonomizmu, jedynie aspirującego do miana prawdziwej nauki ekonomicznej. Tego typu ogólnie przyjęte schematy myślowe zaciemniają jednak istotę jego filozofii. Bezsprzecznym faktem jest, że jego tezy wpłynęły na wygląd całej późniejszej ekonomii. Jego poglądy niezwykle silnie wpłynęły na dalszą historię. To jego myśl, często źle rozumiana, stała się podstawą tzw. socjalizmu naukowego, który na stałe wpisał się w losy świata.
Tacy myśliciele jak Ricoeur właśnie, proponowali odczytanie jego dzieł na nowo. Historia pokazała, że fałszywa recepcja dzieł może prowadzić do tragedii na ogólnoświatową skalę. Ekonomiczne hipotezy Marksa mogą być przydatne także dzisiaj. Mimo krytyki rozwiązań, jakie proponował, nadal ceni się go za jego zrozumienie czynników ekonomicznych i ich rolę w kształtowaniu rzeczywistości społecznej. Zwracał on uwagę na nieludzkie warunki pracy i olbrzymią skalę społecznych nierówności, czyli rzeczy, z którymi mierzymy się również dzisiaj.
Zobacz wykłady o Karolu Marksie
Część 1 - spis treści
- Życie Marksa 1:00
- Okresy w twórczości 25:54
- Feuerbach 29:49
Okres młodzieńczy 33:57
- elementy pozanaukowe w myśleniu młodego Marksa 34:35
- alienacja 41:05
- żydostwo teoretyczne i praktyczne 49:49
- Marks o religii 53:56
Część 2 - spis treści
- Ideologia 1:00
- Dialektyka 17:53
- Materializm historyczny - źródła i zarys 26:39
- Praca, środki i przedmiot pracy, 33:27
- Własność 39:27
- Formacje społ.-ekonom. i sposoby produkcji 42:45
- Klasy społeczne, kryteria zróżnicowania społ. 45:21
- Relacje miedzy klasami 54:00
- Teoria wartości dodatkowej 58:27